Μέτριας δυσκολίας πεζοπορία κατάλληλη για όλο το χρόνο (το χειμώνα μέρος της πορείας συνήθως σκεπασμένη με χιόνι)

Η Γράμμουστα που μέχρι πρόσφατα εμφανιζόταν στους χάρτες ως ερείπια Γράμμου είχε στην ακμή της περί τους 3000 κατοίκους και πολλές χιλιάδες γιδοπρόβατα που έβοσκαν στα πλούσια ορεινά λιβάδια του Γράμμου.
Η κτηνοτροφία αλλά και η αγιογραφία και η αργυροχρυσοχοΐα αποτελούσαν την κύρια πηγή πλούτου της περιοχής κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Η Γράμουστα είχε ζήσει κι άλλες καταστροφές στη μακρόχρονη ιστορία της, αλλά το τελειωτικό χτύπημα δόθηκε στον Εμφύλιο.
Η πορεία που θα ακολουθήσουμε πατάει στα χνάρια της αρχαίας Βλαχόστρατας του δρόμου που διάβαιναν για αιώνες οι κάτοικοι της Γράμμουστας με τα κοπάδια τους, κάνοντας δυο φορές το χρόνο τη διαδρομή ανάμεσα στα απέραντα βοσκοτόπια του Γράμμου και τα χειμαδιά τους γύρω απο τη λίμνη της Καστοριάς, αλλά και ο εμπορικός δρόμος από τον οποίο διακινούνταν άνθρωποι και αγαθά.
Ήταν πετρόκτιστη στο μεγαλύτερο μέρος της και με πλάτος ικανό να περνά κάρο. Σήμερα στα περισσότερα τμήματα οι πέτρες έχουν χαθεί ενώ και ένα τμήμα της έχει καλυφθεί από δασικό δρόμο.
Ξεκινάμε με δασικό δρόμο από το χωριό και σύντομα τον αφήνουμε ακολουθώντας τη σήμανση με τους στύλους που έχει τοποθετήσει το τοπικό δασαρχείο.
Το μονοπάτι διχάζεται κι εμείς ακολουθούμε τον κάτω κλάδο (κοντά στο ποτάμι) που έχει και τη σήμανση. Στο αρχικό τμήμα διασχίζουμε ανοιχτές εκτάσεις με άγρια καρποφόρα αλλά σταδιακά μπαίνουμε σε δάσος με μαυρόπευκα και συστάδες από οξυές.
Στο ψηλότερο σημείο της διαδρομής υπάρχει μεγάλο πέτρινο εικόνισμα.
Κατηφορίζουμε σε πυκνό δάσος και βγαίνουμε σε χωματόδρομο.
Μετά από 100 περίπου μέτρα συναντάμε στα αριστερά μας κατηφορικό δρομάκι που οδηγεί στο Νοσοκομείο των Ανταρτών. Το πολύ κατηφορικό δρομάκι σβήνει σταδιακά και λίγο πιο κάτω διακρίνονται πέτρινα χαλάσματα. Εδώ ήταν η θέση του Νοσοκομείου των ανταρτών που έχει καταστραφεί ολοσχερώς. Από δω και κάτω η διαδρομή γίνεται δύσκολη καθώς κινείται σε απόκρημνη πλαγιά και φθάνει σε μεγάλη σπηλιά που ήταν το ύστατο καταφύγιο για τους τραυματίες όταν είχαν ενταθεί οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί στην περιοχή.
Κάτω μας βρίσκεται το φαράγγι Καταφύκι πλαισιωμένο από θεόρατους βράχους. Στη σπηλιά μπορούμε να φθάσουμε και μέσα από το ποτάμι, σε περιόδους όπου τα νερά λιγοστεύουν (τέλος καλοκαιριού) αλλά και πάλι με δυσκολία.
Επιστρέφουμε στην κεντρική διαδρομή και ακολουθούμε για λίγο το χωματόδρομο, τον οποίο αφήνουμε σε στροφή για να μπούμε πάλι σε μονοπάτι. Εδώ θα συναντήσουμε τα πιο καλοδιατηρημένα λιθόστρωτα τμήματα της Βλαχόστρατας. Λίγο πιο πέρα το μονοπάτι διχάζεται και πάλι. Ο δεξιός (νότιος κλάδος) ακολουθεί μια κάπως διαβρωμένη πλαγιά, ενώ ο αριστερός (βόρειος) συνεχίζει στην πορεία της βλαχόστρατας (εδώ λιγότερο ορατή) και καταλήγει σε φαρδιά ρεματιά που μας βγάζει στην πηγή και το κιόσκι δίπλα στον ασφαλτόδρομο.